تیشرت نقاشی گندالف خاکستری

گندالف (Gandalf) یکی از پنج ایستاری (Istari) – جادوگر- بود که برای کمک به مردم وارد سرزمین میانه (Middle-earth) شدند. او یکی از مایا­ها (Maiar) بود که در والینور (Valinor) با نام اولورین (Olórin) شناخته می شد و از مینویان تحت فرمان مانوه (Manwe) بود. گفته می شود او در سال 1000 دوران سوم به همراه دیگر جادوگران وارد سرزمین میانه شدند. گندالف از نظر مرتبه دومین ایستاری بعد از سارومان سفید (Saruman the White) بود و علاقه خاصی به نژاد هابیت (Hobbit) داشت و تنها جادوگری بود که با خصوصیات این مردمان به خوبی آشنا بود. او همیشه با ردایی خاکستری و کلاهی آبی در سفر بود و هیچگاه اقامت گاهی دائمی نداشت همچنین او و دیگر فرستادگان ظاهری پیرمرد گونه را برای خود برگزیده بودند. الف­ها او را با نام میتراندیر (Mithrandir) - زائر خاکستری-، دورفها با نام تارخون (Tharkûn) و مردمان جنوب به نام اینکانوس (Incánus) می شناختند. در زمان ورود او به سرزمین میانه او با گیردان (Círdan) کشتی ساز ملاقات کرد و این دیدار موجب شد تا گیردان حلقه ناریا (Narya) - یکی از سه حلقه قدرت الفی- را به گندالف بدهد تا در درگیری های آینده کمک کننده او باشد. 
درسال 1100 گندالف متوجه شکل گرفتن قدرتی شیطانی در قلعه دول­گولدور (Dol Guldur) شد. گندالف برای فهمیدن ماهیت این قدرت شیطانی چندین بار در سال­های مختلف به این قلعه رفت. او متوجه شد که قدرت در حال شکل گیری در دول­گولدور همان سائورون (Sauron) است و درسال 2850 پیشنهاد حمله نظامی به دول گولدور را در شورای سپید (White Council) مطرح کرد که توسط سارومان پذیرفته نشد. گندالف ترس از این را داشت تا سائورون، اسماگ (Smaug) اژدها را که در آن دوران تنها کوه (Lonely Mountain) را اشغال کرده بود، به یکی از متحدین خود تبدیل کند که این موضوع موجب تهدیدی بزرگ برای سرزمین میانه بود. گندالف در سال 2941 به صورت اتفاقی  با تورین سپر بلوط (Thorin Oakenshield) که قصد باز پسگیری اربور (Erebor) از اسماگ را داشت، در بری (Bree) ملاقات کرد. او این موقعیت را بهترین فرصت برای از بین بردن تهدید شمالی دید و کلید راهرو مخفی اربور و همچنین نقشه اروبور را که از تراین (Thráin II) - پدر تورین- در آخرین مراجعه اش به دال­گولدور گرفته بود، به تورین داد و همچنین نقشه­ای برای سفر به تنها­کوه به همراه تورین و یارانش تهیه کرد. در این سفر گندالف بیلبو بگینز (Bilbo Baggins) را برای همراهی گروه تورین راهی سفری غیر منتظره کرد... .  

در داستان ارباب حلقه­ها (The Lord of the Rings) گندالف به عنوان یکی از یاران حلقه (Fellowship of the Ring) به همراه فرودو (Frodo) برای از بین بردن حلقه از ریوندل (Rivendell) راهی شدند. در این سفر او رهبری گروه را بر عهده داشت و بارها با خردمندی خود باعث نجات یاران­حلقه شد. او در موریا (Moria) در طی نبردی که با بالروگ (Balrog) داشت به داخل پرتگاه افتاد. یاران حلقه او را از دست رفته می­دیدند ولی گندالف بعد از مرگ توسط ارو (Eru) به سرزمین­میانه باز گردانده شد تا ماموریت خود را به پایان برساند -با شمایلی سفید و البته قدرتمند تر از پیش-... .

پس از نابودی حقله ماموریت او در سرزمین­ میانه به پایان رسیده بود. گندالف و دیگر یاران حقله برای آخرین بار در میناس­تریت (Minas Tirith) و برای تاجگذاری اله سار (Elessar) در کنار یکدیگر گرد آمدند. پس از آن برای مدتی گندالف برای صحبت نزد تام بامبادل (Tom Bombadil) رفت. و پس از دوسال به همراه گالادریل (Galadriel)، الروند (Elrond) و فرودو از بندرگاه میت­لوند (Mithlond) به سمت سرزمین های قدسی (Undying Lands) حرکت کردند...